آزمایش ادرار

آزمایش ادرار

 

آزمایش ادرار چیست؟

آزمایش آنالیز ادرار یک آزمایش ساده است که ادرار را از نظر فیزیکی، شیمیایی و میکروسکوپی بررسی می کند. وجود مشکل در هر یک از اعضای بدن بر ظاهر، غلظت و محتوای ادرار تأثیر می گذارد. آزمایش کامل ادرار برای تشخیص و بررسی وجود برخی مواد و سلول ها مانند قند، پروتئین، خون، گلبول های سفید و گلبول های قرمز انجام می شود.
در آزمایش آنالیز ادرار، نمونه ادرار در یک ظرف تمیز جمع آوری شده و آنالیز می شود. بهترین زمان برای انجام آزمایش ادرار صبح است، زیرا غلظت ادرار به دلیل اینکه مدت زیادی در مثانه بوده بیشتر است. آزمایش آنالیز ادرار رنگ، بو، وزن مخصوص و pH ادرار را بررسی می کند. با توجه به شرایط آزمایش ادرار و چند روش آن،

سه روش برای آزمایش ادرار وجود دارد:

روش اول آنالیز بصری است که رنگ و وضوح آن را بررسی می کند. اگر خون در ادرار باشد، ممکن است قرمز یا قهوه ای تیره باشد. ادرار کف آلود می تواند نشانه بیماری کلیوی باشد، در حالی که ادرار کدر می تواند نشان دهنده عفونت باشد.

نوع دوم معاینه میکروسکوپی به موارد بسیار کوچکی که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند، مانند گلبول های قرمز، گلبول های سفید و باکتری ها می پردازد.

سومین روش آزمایش ادرار، آزمایش دیپ استیک است که از یک نوار پلاستیکی نازک آغشته به مواد شیمیایی استفاده می کند. این نوار در ادرار آغشته می شود و مواد شیمیایی موجود در آن در صورتی که سطح آنها بالاتر از حد طبیعی باشد واکنش نشان داده و تغییر رنگ می دهند.

در این مطلب در مورد آزمایش ادرارصحبت خواهیم کرد. در این مقاله تمام جزئیات مربوط به آزمایش ادرار بیان خواهد شد. اینکه آزمایش ادرار به چه منظوری انجام میشه. و چه نوع ازمایشاتی با نمونه ادرار قابل اندازه گیری است. تفسیر تمام نتایج حاصل از آزمایش ادرار.

پس با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید . تا همه چیز رو در مورد آزمایش ادرار بدونید.

اگر احیانا دنبال تفسیر آزمایش ادرار خودتون هستید و برای همین ارین این متن رو دنبال میکیند. یه راه ساده تر براتون گذاشتیم که که خیلی سریع تر و دقیقتر به جواب می رسید. میتونید همین الان یه عکس از جواب آزمایشتون بگیرید و از طریق پیج اینستاگرام برام ارسال کنید تا تفسیر جوابتون رو سریع بدونید.

آزمایش ادرار به لحاظ علمی آزمایش بسیار پر طرفداری است. به دو علت : اول اینکه اطلاعات خیلی زیادی از طریق آزمایش ادرار بدست می آید. دوم اینکه گرفتن نمونه ادرار چون روش غیر تهاجمی (روش تهاجمی= استفاده از سوزن) محسوب می شود بسیار پرطرفدار است.

چه آزمایش هایی با نمونه ی ادرار قابل انجام است؟

آزمایش هایی که با نمونه ی ادرار قابل انجام است بسیار زیاد هستند. و هر روز به تعداد این آزمایش ها اضافه میشه. در زیر به تعدادی از این آزمایش ها اشاره خواهد شد.

آزمایش کامل ادار یا آنالیز ادرار(Urine Analysis) (U/A):

این آزمایش معروف ترین نوع آزمایشی است که با استفاده ی نمونه ی ادرار انجام می شود. و دقیقا مشابه یک آزمایش CBC در بخش های اورژانس بسیار کمک کننده است.

حتما بخوانید: آزمایش خون مهم و حیاتی CBC

در یک آزمایش آنالیز ادرار اندکس های خیلی زیادی مورد بررسی قرار می گیرد. این آزمایش با هدف تشخیص بیماری های گوناگون مورد ارزیابی قرار می گیرد.

چه بیماری هایی با استفاده از آزمایش ادرار قابل بررسی است؟

1. وجود سنگ های ادراری
2. عفونت ادراری بصورت اولیه نه به صورت قطعی
3. تفریق آپاندیسیت
4. هایپر گلاسیمی
5. بررسی بیماری های کلیوی و آسیب های نفروتیک
6. اعتیاد
7. بارداری
8. سرطان مثانه و دیگر موارد مشابه

آزمایش آنالیز کامل ادرار(Urine Analysis):

همونطور که قبلا گفتیم این آزمایش پرکاربردترین و روتین ترین آزمایشی است که با نمونه ادرار انجام می شود و بسیار سودمند و پرکاربرد است.

چه مواردی در یک آزمایش ادرار مورد بررسی قرار می گیرد؟

رنگ ادرار:

رنگ ادرار بطور معمول زرد است. اما در شرایط گوناگون ممکن است رنگ های مختلفی ایجاد شود. که اکثر آنها طبیعی است. به عنوان مثال زمانی که مایعات زیادی مصرف می کنید به دلیل دفع زیاد آب از بدن رنگ ادرار بی رنگ می شود.

رنگ زرد ادرار عموما به علت دفع بیلی روبین ایجاد می شود. یا در زمان تشنگی و روزه داری ممکن است تیره تر شود. در صورت مصرف بعضی از داروها رنگ ادرار تغییر خواهد کرد. در بیماری شیره افرا رنگ ادرار پس از دفع به رنگ تیره در می آید. و علت آن هم نقص ژنتیکی در تولید نوعی آنزیم است.

رنگ قرمز به علت دفع خون ایجاد می شود . در صورتی مصرف ریفامپین و ویتامین های گروه B ، ادرار به رنگ نارنجی در می آید.

رنگ ادرار میزان آب بدن را نشان می دهد. پس اگر رنگ ادرار تیره باشد و با مصرف مکرر مایعات به حالت نرمال در نیاید حتما باید به پزشک مراجعه شود.

وزن مخصوص ادرار(specific gravity):

وزن مخصوص یا چگالی ادرار میزان مواد محلول در ادرار را نشان می دهد. همان طور که می دانید چگالی آب خالص 1 در نظر گرفته می شود. چگالی ادرار کمی بیشتر از چگالی آب است و در حالت نرمال بین 1/005 تا 1/030 قرار دارد. در هنگامی که ادرار رقیق است(مصرف مایعات زیاد و بی رنگ بودن ادرار) وزن مخصوص کاهش پیدا می کند. و در هنگام تشنگی یا روزه داری وزن مخصوص افزایش دارد. وزن مخصوص در کنار آیتم های دیگر مثل رنگ و شفافیت یک معیار سنجش به پزشک می دهد.

شفافیت(clarity) در آزمایش ادرار :

در حالت نرمال ادرار باید شفاف باشد. شفافیت به این مفهوم که اگر ادرار داخل یک لوله ی ادرار شفاف با واژه ی clear نشان داده می شود. و بسته به میزان عدم شفافیت با عباراتی همچون semi clear (نیمه شفاف) تا turbid (کدر) توصیف می شود. علت کدورت : دلایل مختلفی از عفونت های قارچی ، میکروبی و انگلی گرفته تا وجود wbc (گلبول های سفید) در ادرار. حالت کدر یا turbid در ادرار عمدتا به عنوان ایراد مطرح است. البته گاهی به دلایل طبیعی مثل مصرف مواد غذایی حاوی چربی زیاد یا فسفات ها و اورات ها نیز ایجاد می شود.

بوی ادرار:

بوی ادرار در یک آزمایش ادرار گزارش نمی شود. اما خود شما با استفاده از این معیار می توانید پی به پاره ای از مشکلات ببرید. به عنوان مثال در عفونت های ادراری بوی بدی در ادرار ایجاد می شود. البته هر بوی بد نشانه ی عفونت نیست و باید همراه علائمی دیگر باشد. مثل سوزش ادرار یا تکرر ادرار.

 PH  در آزمایش ادرار:

PH ادرار نشان دهنده ی میزان اسیدی بودن یا قلیایی بودن ادرار است. در حالت نرمال بین 5 تا 5/7 است.

پروتئین در آزمایش ادرار:

در حالت نرمال پروتئین ادرار باید منفی باشد. به وجود پروتئین در ادرار، پروتئینوری گفته می شود.

گاهی اوقات در شرایط ورزش سنگین ، تب و بارداری پروتئین در ادرار دیده می شود. در غیر از این حالات بصورت پاتولوژیک پروتئین در ادرار وجود دارد. مهمترین علت وجود یک بیماری کلیوی محسوب می شود.

در موارد زیر ممکن است پروتئین در ادرار کشف شود: آسیب کلیوی، عفونت ادراری، فشار خون بالا، دیابت و سرطان

قند(Sugar or Glucose) در آزمایش ادرار:

قند یا همان گلوکز بصورت نرمال در ادرار دیده نمی شود. هر زمانی که مقدار قند از عدد 180 تجاوز کند. قند شروع به دفع شدن از طریق ادرار می کند. در حالت های بارداری و تغذیه وریدی یا سرم تراپی قند در ادرار دیده می شود. غیر از این موارد در حالت دیابت ، آسیب های کلیوی ، آسیب های کبدی و غدد آدرنال در ادرار قند دیده می شود.

کتون درازمایش ادرار(Ketone):

در حالت عادی در ادرار وجود ندارد. کتون علامت مصرف چربی در بدن است. یعنی بدن به جای قند از چربی برای تامین انرژی استفاده می کند. در حالت های زیر کتون مثبت می شود: دیابت، رژیم بدون کربوهیدرات، گرسنگی شدید، مصرف الکل ، بیماری های تب دار، استفراغ طولانی.

کریستال های ادراری:

مقدار خیلی کمی کریستال بعضا در ادرار یافت می شود. کریستال های ادراری زمینه ای هستند برای تشکیل سنگ های ادراری.

کریستال ها انواع متفاوتی دارند. به عنوان مثال اورات آمورف و فسفات به حالت طبیعی ممکن است در ادرار دیده شوند. اما کریستال اسید اوریک می تواند به علت بیماری نقرس در ادرار دیده شود. سنگ کلیه و عفونت ادراری و بعضی داروها می تواند باعث رسوب کریستال ها در ادرار شوند.

گلبول های قرمز یا Rbc  در  آزمایش ادرار:

مهمترین علت هماچوری (خون در ادرار) سنگ های کلیوی هستند. البته گاهی در دوره ی عادت ماهیانه در خانم ها خون در ادرار دیده می شود و لی علت آن بیماری های کلیوی نیست. در حالت عادی خون در ادرار وجود ندارد.

گلبول های سفید یا Wbc  درآزمایش ادرار:

وجود Wbc در ادرار عمدتا نشانه ی عفونت ادراری است. و در حالت نرمال نباید وجود داشته باشد. وجود اتهاب و آسیب های کلیوی و تومورهای کلیوی و مثانه باعث حضور Wbc در ادرار می شود.

 حتما بخوانید: آشنایی با آزمایش خون

باکتری در آزمایش ادرار:

باکتری ها به صورت عمومی در نمونه ی ادرار یافت نمی شوند. وجود باکتری در ادرار می تواند نشانه ی عفونت ادراری باشد. البته باید یک مسئله را در نظر گرفت. در زمان تهیه ی نمونه ی ادرار برای کشت باید نمونه به روش استریل تهیه شود. در غیر اینصورت وجود باکتری می تواند طبیعی باشد.این باکتری می تواند در اثر آلودگی ناحیه تناسلی یا ظرف جمع آوری ادرار باشد.

اما در صورت رعایت شرایط استریل یعنی استفاده از ظرف استریل و شستشوی آلت تناسلی وجود باکتری بصورت بالقوه نشانه ی عفونت ادراری است.

باکتری بصورت 4 عبارت گزارش می شود. در یک آزمایش ادرار: 1) rare (یعنی به ندرت دیده می شود) 2) Few (مقدار کمی در ادرار وجود دارد) 3)moderate  (یعنی مقدار متوسطی بین کم و زیاد باکتری در ادرار وجود دارد) 4)Many (مقدار زیادی باکتری در ادرار وجود دارد).

آزمایش کشت ادرار(Urine Culture یا U/C):

این آزمایش برای تشخیص عفونت های ادراری مورد استفاده قرار می گیرد. عفونت ادراری یک واژه ی کلی محسوب می شود و می تواند این عفونت در قسمت های مختلف دستگاه ادراری تناسلی دیده شود.

به عنوان مثال عفونت کلیوی، عفونت مثانه ، عفونت مجاری ادراری ، عفونت واژینال . تمام این موارد با عنوان عبارت کلی عفونت ادراری شناخته می شود. گاهی اوقات عفونت های ادراری مزمن می شوند و باعث مشکلات زیادی در بیمار می شوند. مثل نارسایی کلیوی و یا عفونت پروستات.

تفسیر آزمایش کشت ادرار:

در آزمایش کشت ادرار می توان انواع عفونت های ادراری را تشخیص داد. غیر از سل کلیوی که روش مجزایی دارد. اقسام و انواع مختلف باکتری عامل عفونت های ادراری محسوب می شوند. باکتری ها را به طور عمده به دو گروه اصلی باکتری های گرم منفی و گرم مثبت تقسیم می کنند.

که در این بین باکتری های گرم منفی عفونت های خطرناک تری ایجاد می کنند. در گزارش کشت چند مورد به چشم می خورد که توضیح انها خالی از لطف نیست.

• نام باکتری : نام باکتری در انتخاب داروی مناسب جهت درمان بسیار مهم است. این که باکتری آلوده کننده از چه نوعی باشد در پروسه ی درمان بسیار موثر است.
• کلنی کانت یا تعداد باکتری: این مورد مقدار عفونت رو مشخص می کند.
• داروهای موثر: در آزمایش کشت ادراری داروهای موثری که برای درمان آن عفونت مورد آزمایش قرار گرفته است معرفی می شود.

داروهای موثر در 3 گروه قرار می گیرند: اول حساس(sensitive) : یعنی داروهایی که بسیار در درمان آن عفونت کارآمد هستند.

دوم میانی(Intermediate) : داروهایی که میزان تاثیر کمتری در درمان آن عفونت دارند.

سوم مقاوم ها(resistance) : این داروها در درمان عفونت موثر نیستند و در صورت مصرف بهبودی حاصل نمی شود.

آزمایش های بیوشیمی که بر روی ادرار انجام می شود:

پروتئین در ادرار(Urine protein):

اندازه گیری مقدار پروتئین در ادرار به دو صورت انجام می شود. به صورت رندوم(یعنی با ادراری که بیمار در هر ساعت از شبانه روز که به آزمایشگاه مراجعه می کند تهیه می شود). بصورت 24 ساعته(یعنی بیمار به مدت 24 ساعت ادرار خود را در یک ظرف مخصوص تخلیه می نماید). ادرار 24 ساعته بیشتر کاربرد دارد چون مقدار دفع پروتئین طی 24 ساعت کامل را نشان می دهد. عموما در بیمارانی که دیابت دارند یا دچار سندرم های نفروتیک هستند اندازه گیری پروتئین ادرار بسیار حائز اهمیت است.

کراتینین ادرار(Urine Creatinin):

عموما مقدار کراتینین در بیماران دیالیزی سنجیده می شود. و ادرار 24 ساعته ارجح است.

دیگر مقادیری که در ادرار مورد سنجش قرار می گیرد:

مواردی دیگر همچون سدیم ، کلر، کورتیزول ، اوره ، آلبومین، فسفر و هر آنالیت دیگری که پزشک مورد نیازش باشد با نمونه ی ادرار سنجیده می شود.

تست بارداری با ادرار:

عموما تست بارداری با استفاده از بیبی چک سنجیده می شود. اما در آزمایشگاه نیز تست بارداری با نمونه ی ادرار قابل سنجش است. بهترین نمونه برای انجام تست بارداری با ادرار، نمونه ی ادرار صبحگاهی یعنی اولین ادرار پس از بیدار شدن از خواب است.

حتما بخوانید: همه چیز درباره ی بارداری و نکات استفاده از بیبی چک با نمونه ادرار

معمولا ازمایش بارداری با استفاده از نمونه ی ادرار 10 روز پس از لقاح مثبت می شود.

تست اعتیاد با ادرار:

آزمایش اعتیاد با استفاده از نمونه ی ادرار بصورت نواری و روش های تخصصی تر قابل انجام است. این آزمایش با استفاده از نمونه ی خون نیز قابل انجام است. مواد مختلفی با استفاده از روش های موجود قابل شناسایی هستند . به عنوان مثال مورفین، متادون ، ترامادول، ال اس دی و … .

همه ی این مواد در خون و ادرار قابل شناسایی هستند. تست نواری یا سریع ، قابلیت شناسایی کدئین از مورفین را ندارند. یعنی مشخص نمی شود که فرد کدئین با مورفین یا سایر داروهای مشابه را مصرف کرده است. در این مواقع آزمایش مثبت می شود.

پس از آن در صورتی که شخص به جواب آزمایش معترض باشد. روش های تخصصی تر مثل TLC (کروماتوگرافی لایه نازک) انجام می شود. که بصورت کامل کدئین را از مورفین تفکیک کرده و نشان می دهد.